Περιτοναϊκή Κάθαρση

Τι είναι το περιτόναιο;

Το περιτόναιο είναι ο μεγαλύτερος ορογόνος υμένας του οργανισμού, τα πέταλα του οποίου επαλείφουν το κοιλιακό τοίχωμα (περίτονο) και τα σπλάγχνα (περισπλάγχνιο). Δημιουργούν τους συνδέσμους οι οποίοι στηρίζουν τα όργανα μέσα στην κοιλιά, προστατεύουν τα αγγεία και τα νεύρα, σχηματίζοντας την περιτοναϊκή κοιλότητα. Λόγω της υφής και της ιδιαίτερης κατασκευής του θεωρείται:

“όργανο” αφού διαθέτει λειτουργίες στηρικτικές, αμυντικές, διαπίδυσης και αναγέννησης και  “φίλτρο” με όλα τα πλεονεκτήματα των σύγχρονων φίλτρων αιμοκάθαρσης. 

Πώς γίνεται η περιτοναϊκή κάθαρση;

Η περιτοναϊκή κάθαρση χρησιμοποιεί ως φίλτρο το περιτόναιο του ασθενούς. Το περιτόναιο είναι η βιολογική μεμβράνη που επικαλύπτει εσωτερικά το τοίχωμα της κοιλιάς και αναδιπλώνεται καλύπτοντας ολοκληρωτικά και τα σπλάγχνα. Δημιουργείται έτσι ένας χώρος, ο λεγόμενος περιτοναϊκός χώρος, που μοιάζει και συμπεριφέρεται σαν ένα ελάχιστα φουσκωμένο μπαλόνι που κρατάμε μέσα στις παλάμες μας.

Σύμφωνα με αυτή την τεχνική, εισάγεται μέσα στην περιτοναϊκή κοιλότητα ένα διάλυμα ηλεκτρολυτών. Ο όγκος και η σύσταση του διαλύματος αυτού είναι προσαρμοσμένος σε κάθε οργανισμό ώστε μέσω του περιτοναίου να παίρνει τις ουσίες που χρειάζεται και να αποβάλει ότι του περισσεύει. Αφού ολοκληρωθεί ο χρόνος παραμονής του υγρού στο περιτόναιο και γίνει η ανταλλαγή των βλαβερών ουσιών και του πλεονάζοντος νερού, αφαιρείται το διάλυμα και αντικαθίσταται με νέο.

Για την προσπέλαση του περιτοναίου χρησιμοποιούμε τον περιτοναϊκό καθετήρα που είναι ένας ειδικός σωληνίσκος από βιοσυμβατά υλικά και ορισμένη μορφολογία. Ο τρόπος εμφύτευσης του περιτοναϊκού καθετήρα είναι είτε χειρουργικά, είτε με παρακέντηση είτε λαπαροσκοπικά σε κατάλληλη θέση μέσα στην περιτοναϊκή κοιλότητα.

Η έγχυση των υγρών γίνεται είτε χειροκίνητα είτε αυτοματοποιημένα μέσω μηχανημάτων. Η χειροκίνητη μέθοδος χρησιμοποιεί σάκους διαλύματος τους οποίους διαχειρίζεται ο ίδιος ο ασθενής. Πιο συγκεκριμένα ο ασθενής φροντίζει να μπαίνουν και να βγαίνουν από το περιτόναιο συνήθως τέσσερις φορές το 24ωρο. Η αυτοματοποιημένη μέθοδος χρησιμοποιεί μηχάνημα το οποίο προγραμματίζεται με κύκλους εισαγωγής και αφαίρεσης των υγρών ορισμένης διάρκειας. Με αυτόν τον τρόπο πραγματοποιούνται 4-6 αλλαγές κατά τη διάρκεια της νύχτας, όσο ο ασθενής κοιμάται.

Ποιοι ασθενείς είναι πιο κατάλληλοι;

Η περιτοναϊκή κάθαρση ενδείκνυται για ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση και δεν υπάρχει δυνατότητα δημιουργίας αγγειακής προσπέλασης (fistula ή μοσχεύματος), έχουν σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια ή διαταραχές της πηκτικότητας του αίματος, είναι παιδιά ηλικίας μικρότερης των 5 ετών, ή διαμένουν μακριά από Μονάδες Τεχνητού Νεφρού. Επίσης, αποτελεί πολύ καλή επιλογή για ασθενείς, διαβητικούς, πάσχοντες από καρδιακά νοσήματα, δραστήρια άτομα που θέλουν να συνεχίσουν να εργάζονται, επιθυμούν να ταξιδεύουν ή να τηρούν ένα ελαστικό, πιο ελεύθερο διαιτολόγιο.

Αποκλείονται μόνο περιπτώσεις με ισχαιμία ή φλεγμονή του εντέρου, κοιλιακά αποστήματα, σοβαρή ψυχική νόσο και σημαντική διανοητική καθυστέρηση, χωρίς κοινωνική στήριξη.

Τι είναι ο καθετήρας;

Για να πραγματοποιηθεί η περιτοναϊκή κάθαρση απαιτείται ένας καθετήρας. Αυτός ο καθετήρας αποτελεί «γραμμή ζωής» για τον νεφροπαθή.

Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι καθετήρων. Συνήθως είναι κατασκευασμένοι από σιλικόνη, με ακτινοσκιερό υλικό, ώστε να ελέγχεται εύκολα η θέση του μέσα στην κοιλιά, με μια ακτινογραφία. Η τοποθέτηση του γίνεται λαπαροσκοπικά και χρειάζονται 1-2 εβδομάδες για την καλύτερη επούλωση του τραύματος και την αποφυγή διαρροής.

Ωστόσο, αν χρειαστεί αιφνίδια έναρξη, ο καθετήρας μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα.

Τι είναι το διάλυμα;

Πρόκειται για στείρο και απυρετογόνο υδατικό διάλυμα ηλεκτρολυτών. Η σύστασή του σε νάτριο, ασβέστιο, μαγνήσιο και χλώριο είναι παρόμοια με εκείνη του πλάσματος.

Ποιες μορφές περιτοναϊκής κάθαρσης υπάρχουν;

Υπάρχουν δύο κύριες μορφές περιτοναϊκής κάθαρσης, οι οποίες διαφέρουν στον τρόπο και στον χρόνο εφαρμογής τους:

Η Συνεχής Φορητή Περιτοναϊκή Κάθαρση (ΣΦΠΚ) είναι η πιο απλή και συχνά η πρώτη μέθοδος που επιλέγεται. Εφαρμόζεται χειροκίνητα, χωρίς τη χρήση μηχανήματος. Ο ασθενής πραγματοποιεί περίπου 4 αλλαγές διαλύματος την ημέρα, που διαρκούν περίπου 30 λεπτά η κάθε μία. Το διάλυμα παραμένει στην κοιλιά για 4- 6 ώρες. Τα πλεονεκτήματα είναι ότι:

• Γίνεται εύκολα.
• Μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιοδήποτε κλειστό και καθαρό χώρο, όπως στο σπίτι ή στην εργασία.
• Προσφέρει ανεξαρτησία στον ασθενή.

Η Αυτοματοποιημένη Περιτοναϊκή Κάθαρση (ΑΠΚ) διεξάγεται με τη βοήθεια ενός μηχανήματος (cycler), κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ ο ασθενής κοιμάται. Το μηχάνημα εκτελεί αυτόματα τις ανταλλαγές του διαλύματος, σε διάστημα περίπου 8 ωρών. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, μπορεί να παραμείνει μία μικρή ποσότητα διαλύματος στην κοιλιά. Τα πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης μεθόδου είναι ότι:

• Η θεραπεία πραγματοποιείται αυτόματα. (Περιορισμένη εμπλοκή του ασθενή).
• Αποτελεί ιδανική επιλογή για παιδιά και δραστήριους ενήλικες.
• Προσφέρει καλύτερη ποιότητα ζωής για όσους θέλουν ελεύθερες τις ώρες της ημέρας.

Η επιλογή της κατάλληλης μορφής περιτοναϊκής κάθαρσης (ΣΦΠΚ ή ΑΠΚ) εξαρτάται από την κατάσταση υγείας του ασθενή, τις προσωπικές του προτιμήσεις και τον τρόπο ζωής του, τη δυνατότητα φροντίδας στο σπίτι, καθώς και την υποστηρικτική ιατρική ομάδα.

Πώς εκπαιδεύεται ο ασθενής;

Η ομάδα των γιατρών και των νοσηλευτών των Νεφρολογικών Κέντρων mesogeios-medialyse θα αναλάβει την εκπαίδευση του ασθενή και θα βρίσκεται δίπλα του σε κάθε φάση για να του δώσει τη γνώση, τις σωστές οδηγίες και την υποστήριξη που χρειάζεται. Με εμπειρία και υπευθυνότητα θα είναι πάντα διαθέσιμη για να απαντήσει κάθε απορία και να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε πρόβλημα προκύψει.

Η εκπαίδευση διαρκεί περίπου μία εβδομάδα ή μέχρι ο ασθενής να είναι σε θέση να πραγματοποιήσει με ασφάλεια τη θεραπεία μόνος του. Αν όμως κριθεί αναγκαίο, ένα μέλος της οικογένειας αναλαμβάνει να εκπαιδευτεί για να βοηθήσει στην εφαρμογή της μεθόδου. Η εκπαίδευση περιλαμβάνει διάφορες φάσεις:

Το σημαντικότερο στάδιο είναι μύηση του ασθενή στις αρχές της ασηψίας – αντισηψίας, την υλοποίησή τους στην πράξη, την περιποίηση του σημείου εξόδου του καθετήρα στο κοιλιακό τοίχωμα και την τεχνική διενέργειας της αλλαγής του σάκου.

Ασκείται στη συμπλήρωση του φύλλου παρακολούθησης και αναλύονται τα πιθανά συμβάματα από την ΠΚ, καθώς και ο τρόπος της αντιμετώπισής τους.

Τέλος, με τη βοήθεια του διαιτολόγου μαθαίνει τις βασικές αρχές υγιεινής διατροφής που μπορεί να ακολουθήσει.

Ποια είναι τα μειονεκτήματα της ΠΚ;

Όπως κάθε μέθοδος, έτσι και η ΠΚ μπορεί να συνοδεύεται από κάποιες πιθανές επιπλοκές, οι οποίες όμως αντιμετωπίζονται εύκολα, όταν διαγνωστούν εγκαίρως.

Η περιτονίτιδα αποτελεί μία από τις σημαντικότερες επιπλοκές και υπήρξε η κυριότερη αιτία που εμπόδισε την αποδοχή της. Οφείλεται στη μόλυνση της περιτοναϊκής κοιλότητας από μικρόβια που εισέρχονται, συνήθως, μέσα από τον αυλό ή την υποδόρια σήραγγα του καθετήρα. Εκδηλώνεται με πόνο στην κοιλιά, ελαφρύ πυρετό (δέκατα) και “θολό” περιτοναϊκό διάλυμα.

Αντιμετωπίζεται στο σπίτι με αντιβιοτικά και μόνο στο 30% των περιπτώσεων χρειάζεται νοσηλεία στο νοσοκομείο. Οι συνέπειες αφορούν κυρίως στο καρδιαγγειακό και το μυοσκελετικό σύστημα και δεν διαφέρουν από τις αντίστοιχες των ασθενών που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση.

Σοβαρότερη όμως επιπλοκή αποτελούν οι μορφολογικές μεταβολές του περιτοναίου από τη μακροχρόνια χρήση του, που μπορεί να περιορίσουν την ικανότητά του να λειτουργεί σαν “φίλτρο” και τότε επιβάλλεται να μεταφερθεί ο ασθενής, παροδικά ή μόνιμα, σε αιμοκάθαρση.

Πόσο αποτελεσματική είναι η περιτοναϊκή κάθαρση;

Σε σύγκριση με την αιμοκάθαρση η ΠΚ είναι εξίσου αποτελεσματική, όταν εφαρμόζεται σε σωστές δόσεις. Έτσι, εξασφαλίζεται άνετη διαβίωση με καλή φυσική κατάσταση. Χωρίς επιπτώσεις στην ποιότητα της ζωής του ασθενή.

Ποιες είναι οι εξελίξεις στην περιτοναϊκή κάθαρση;

Η ΠΚ συνεχίζει να εφαρμόζεται με πολύ μεγάλη επιτυχία. Η τεχνολογική πρόοδος στον τομέα των καθετήρων, των συστημάτων σύνδεσης και των διαλυμάτων κατέστησε την τεχνική ασφαλέστερη, σε σύγκριση με τα πρώτα χρόνια της εφαρμογής της, αλλά και πιο ανεκτή έναντι της αιμοκάθαρσης, τουλάχιστον για ορισμένες ομάδες ασθενών. Η τελειοποίηση ενός αυτόματου μηχανήματος ΠΚ (cycler) – Αυτοματοποιημένη ΠΚ (ΑΠΚ) – επιτρέπει με μεγάλη ασφάλεια τη διεξαγωγή μιας «άνετης» θεραπείας για μαθητές, ενήλικες με διάθεση για εργασία, άτομα με ειδικές ανάγκες, ασθενείς με μειωμένη υπερδιήθηση και άλλους. Πλέον, τα ηλεκτρονικά μηχανήματα εξασφαλίζουν την έγχυση αυστηρά προκαθορισμένης ποσότητας διαλύματος στην περιτοναϊκή κοιλότητα, την παραμονή του για το επιθυμητό χρονικό διάστημα και την ασφαλή παροχέτευσή του. Ορισμένα μάλιστα από αυτά, συσκευάζονται και μεταφέρονται σαν μικρό ταξιδιωτικό βαλιτσάκι.

Επιπλέον, η χρήση των cyclers, για νυκτερινή κάθαρση, την ώρα του ύπνου, με διάρκεια 7-9 ώρες, άνοιξε τον δρόμο στην εφαρμογή των τεχνικών της ΑΠΚ και έδωσε τη δυνατότητα στον νεφρολόγο να προγραμματίζει με ακρίβεια τη θεραπεία ανάλογα με τις αναγκες κάθε ασθενή, βελτιώνοντας σημαντικά την ποιότητα της ζωής του.

Δίπλα σας, σε κάθε βήμα της θεραπείας

Η περιτοναϊκή κάθαρση είναι μια αποτελεσματική και ασφαλής θεραπεία, που εφαρμόζεται στο σπίτι. Όμως δεν θα είστε μόνος. Η ομάδα των γιατρών και των νοσηλευτών των Νεφρολογικών Κέντρων mesogeios-medialyse θα είναι δίπλα σας σε κάθε βήμα.

Η Μονάδα ΠΚ παρέχει 24ώρη τηλεφωνική υποστήριξη, ενώ υπάρχει η δυνατότητα άμεσης επίσκεψης, εκτός των προγραμματισμένων συναντήσεων όταν κρίνεται απαραίτητο.

Ο ασθενής χρειάζεται να επισκέπτεται τη Μονάδα ΠΚ κάθε 4-6 εβδομάδες. Σε κάθε επίσκεψη υποβάλλεται σε κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας, λύνει τις απορίες και τους προβληματισμούς του και συνταγογραφούνται τα φάρμακα και τα υλικά που απαιτούνται.

Το κόστος των αναλώσιμων υλικών καλύπτεται εξ’ ολοκλήρου από τον ασφαλιστικό φορέα, χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση. Η παράδοσή των υλικών γίνεται στο σπίτι των ασθενών από την προμηθεύτρια εταιρεία. Εάν επιλεγεί η μέθοδος της Αυτοματοποιημένης Περιτοναϊκής Κάθαρσης, η εταιρεία παραχωρεί δωρεάν το μηχάνημα και φροντίζει για 24ωρη τεχνική υποστήριξη.

Στόχος μας είναι να νιώθετε ασφαλείς ώστε να μπορείτε να συνεχίσετε την καθημερινότητά σας.

Ερωτήσεις και απαντήσεις

• Χρειάζομαι συγκεκριμένο εξοπλισμό για την εφαρμογή της μεθόδου;
  
  Για την εφαρμογή της ΠΚ χρειάζεται ένα μικρό τραπέζι ή κομοδίνο με επιφάνεια, η οποία να μπορεί να καθαρίζεται με αντισηπτικό υγρό. Επίσης, χρειάζεται ένα άγκιστρο για το κρέμασμα των σάκων διαλύματος και μια ζυγαριά για το ζύγισμά τους. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη ζυγαριά σώματος που ήδη υπάρχει στο σπίτι.
   
• Πώς θα προμηθεύομαι τα υλικά ΠΚ;
  
  Η θεραπεία περιτοναϊκής κάθαρσης απαιτεί τη χρήση συγκεκριμένων υλικών, όπως σάκοι διαλυμάτων και εξαρτήματα. Τα υλικά παραδίδονται τακτικά στο σπίτι σας από την προμηθεύτρια εταιρεία και χρειάζεται να φυλάσσονται σε καθαρό, κατάλληλο χώρο. Κατά την εκπαίδευση σας θα μάθετε πώς να τα αποθηκεύετε με ασφάλεια. Θα χρειάζεται να ελέγχετε τακτικά το απόθεμα, για την έγκαιρη προμήθεια τους.
  
  Η ιατρική και νοσηλευτική ομάδα μας θα είναι διαθέσιμη για τυχόν προσαρμογές ή κάποια επείγουσα ανάγκη.
   
• Απαιτείται συγκεκριμένο διαιτολόγιο;
  
  Θα χρειαστεί να ακολουθείτε κάποιες βασικές διατροφικές οδηγίες, αλλά δεν είναι πολύπλοκο. Οι ασθενείς που κάνουν περιτοναϊκή κάθαρση, ακολουθούν ένα αρκετά ελεύθερο διαιτολόγιο, προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους. Με τη θεραπεία συνήθως αποβάλλονται πρωτεΐνες, οι οποίες χρειάζεται να αντικατασταθούν. Για αυτό χρειάζεται να τρώτε υψηλής περιεκτικότητας πρωτεΐνη, που βρίσκεται σε τρόφιμα όπως το κρέας, το κοτόπουλο, τα ψάρια και τα αυγά. Ίσως χρειαστεί να περιορίσετε το αλάτι, διότι συμβάλλει στην υψηλή αρτηριακή πίεση, προκαλεί δίψα και κατακράτηση υγρών. Τροφές που περιέχουν κάλιο, όπως οι μπανάνες, τα πορτοκάλια, οι ντομάτες, η σοκολάτα και άλλα, επιτρέπονται με μέτρο. Ο φώσφορος συσσωρεύεται στον οργανισμό των ασθενών με νεφρική ανεπάρκεια και μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στα οστά. Ίσως χρειαστεί να λάβετε δεσμευτικά του φωσφόρου. Επειδή το διάλυμα ΠΚ περιέχει γλυκόζη, χρειάζεται προσοχή στη λήψη υδατανθράκων, ειδικά για άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Τέλος, ο έλεγχος στην πρόσληψη των υγρών είναι απαραίτητος για την καλή ρύθμιση του ισοζυγίου υγρών. Η ποσότητα των υγρών που λαμβάνετε, χρειάζεται να μην υπερβαίνει εκείνη που αποβάλλεται μέσω των ούρων ή/και της θεραπείας. Η κατακράτηση των υγρών στο σώμα μπορεί να προκαλέσει καρδιακά προβλήματα και υψηλή αρτηριακή πίεση.
  
  Ο νεφρολόγος σας, συχνά μαζί με εξειδικευμένο διαιτολόγο, θα σας δώσει αναλυτικές, πρακτικές οδηγίες προσαρμοσμένες στις ανάγκες και τις συνήθειές σας.
   
• Θα μπορώ να συνεχίσω να εργάζομαι όταν κάνω ΠΚ;
  
  Οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να συνεχίσουν να εργάζονται, εφόσον η εργασία τους δεν περιλαμβάνει έντονη σωματική κόπωση ή συνθήκες που αυξάνουν τον κίνδυνο λοίμωξης. Η μέθοδος είναι ευέλικτη και μπορεί να προσαρμοστεί στο καθημερινό πρόγραμμά σας. Είτε εφαρμόζετε Συνεχή Φορητή Περιτοναϊκή Κάθαρση (ΣΦΠΚ) κατά τη διάρκεια της ημέρας, είτε Αυτοματοποιημένη Περιτοναϊκή Κάθαρση (ΑΠΚ) με τη χρήση συσκευής, κατά τη διάρκεια της νύχτας, έχετε την ευχέρεια να οργανώσετε το πρόγραμμά σας. Σε κάθε περίπτωση, η ιατρική και νοσηλευτική ομάδα μας θα σας βοηθήσουν να επιλέξετε τον καταλληλότερο τρόπο κάθαρσης, ώστε να συνδυάζεται με την εργασία και την καθημερινές σας συνήθειες.
   
• Θα μπορώ να ταξιδεύω;
  
  Φυσικά, μπορείτε να ταξιδεύετε! Πολλοί ασθενείς που εφαρμόζουν θεραπεία περιτοναϊκής κάθαρσης ταξιδεύουν εντός και εκτός Ελλάδας. Χρειάζεται έγκαιρος προγραμματισμός, ώστε να παραλάβετε τα υλικά στον τόπο προορισμού σας. Η ιατρική και νοσηλευτική ομάδα, σε συνεργασία με την προμηθεύτρια εταιρεία, θα σας βοηθήσουν να οργανώσετε τα ταξίδια σας με ασφάλεια.
   
• Η θεραπεία περιτοναϊκής κάθαρσης θα επηρεάζει την οικογένεια μου;
  
  Η θεραπεία είναι πιθανό να φέρει κάποιες μικρές αλλαγές στην καθημερινότητα, καθώς εφαρμόζεται στο σπίτι και απαιτεί έναν μικρό, καθαρό χώρο για την αποθήκευση των υλικών.
  
  Όμως με την κατάλληλη οργάνωση, δεν επηρεάζει ουσιαστικά την οικογένεια. Ανάλογα με την αυτονομία σας, ίσως χρειαστεί κάποια υποστήριξη από τα υπόλοιπα μέλη στην αρχή. Ωστόσο, οι περισσότεροι ασθενείς προσαρμόζονται γρήγορα, είναι αυτόνομοι και έχουν πλήρη έλεγχο της διαδικασίας. Πολλές οικογένειες αισθάνονται πιο ήρεμες βλέποντας ότι ο αγαπημένος τους άνθρωπος μπορεί να εφαρμόζει τη θεραπεία του με άνεση και ασφάλεια στον χώρο του.
   
• Θα μπορώ να έχω σεξουαλική ζωή;
  
  Οι περισσότεροι ασθενείς συνεχίζουν να έχουν φυσιολογική σεξουαλική ζωή κατά τη διάρκεια της περιτοναϊκής κάθαρσης. Είναι σημαντικό να αισθάνεστε άνετα με το σώμα σας και να συζητήσετε τυχόν ανησυχίες με τον γιατρό ή την ομάδα υποστήριξης. Ίσως αρχικά να επηρεαστείτε ψυχολογικά ή πρακτικά στην επαφή. Ωστόσο, με απλές προσαρμογές και ανοιχτή επικοινωνία με τον/την σύντροφό σας, η σεξουαλική σας ζωή μπορεί να συνεχιστεί χωρίς προβλήματα.