Therapie & Faciliteiten

Hoe nieren werken

Om in leven te blijven, heeft elk lichaam energie nodig. De energie is het resultaat van een aantal reacties die plaatsvinden in de bedieningseenheid, de cel. De grondstoffen die nodig zijn voor de productie van energie komen uit verschillende stoffen die we elke dag via voeding innemen.

Afgezien van de energieproductie, kunnen deze chemische reacties ook nuttige evenals schadelijke (giftige) stoffen afgeven, die respectievelijk opgeslagen of geëlimineerd moeten worden. De nier is primair verantwoordelijk voor dit proces, het orgaan kan worden gezien als de “filter” van het lichaam.

Hoeveel nieren hebben we

De mens wordt normaal gesproken geboren met twee nieren in de vorm van een boon. De nieren bevinden zich achterin de buikholte. Hun belangrijkste functie is het handhaven van de homeostase met betrekking tot water, elektrolyten (zoals kalium, natrium, calcium, fosfor, magnesium), de zuur-base-balans (PH, CO2, HCO3) en vele andere opgeloste stoffen (zoals ureum, creatinine, glucose, aminozuren, albuminen).

Nieren produceren hormonen (renine, vitamine D, erytropoëtine, prostaglandinen) en verwerken hormonen (vasopressine, aldosteron, atriaal natriuretisch peptide, parathyroïde hormoon).

Nieren beïnvloeden en worden beïnvloed door bijna alle systemen van het lichaam. Ziekten zoals hoge bloeddruk, diabetes mellitus, reumatoïde arthritis, systemische lupus erythematosus, vasculitis, enkele erfelijke ziekten, bepaalde geneesmiddelen (antibiotica, ontstekingsremmers) en normale omstandigheden zoals zwangerschap, kunnen de structuur en de functie van de nieren beïnvloeden.

Wat gebeurt er als nieren niet meer functioneren en wat is nierfalen

De vestoorde nierfunctie is grofweg onderverdeeld in twee hoofdcategorieën; omkeerbaar en onomkeerbaar. 

In het eerste geval leidt de stoornis tot acuut nierfalen, en in het tweede geval tot chronisch nierfalen. Een aantal mensen die aan een chronische nierziekte lijden, zullen uiteindelijk externe ondersteuning van de nierfunctie nodig hebben zoals periodieke hemodialyse of peritoneale dialyse of niertransplantatie.

Er zijn vele oorzaken die kunnen leiden tot acuut nierfalen. Deze oorzaken kunnen prerenaal zijn (uitdroging, verminderde bloedtoevoer naar de nier), intrinsiek (obstructie van de nierslagader of -ader, glomerulonefritis, endogene-exogene toxinen, obstructie of vasculaire aandoening in de nier)  of postrenaal (obstructie van de urinewegen, zoals tumoren, lithiasis). Indien de complete nierfunctie niet hersteld is binnen zes maanden na het acuut nierfalen, dan ontwikkelt de patiënt chronisch nierfalen.

Een verstoorde nierfunctie leidt tot verschillende problemen, soms levensbedreigend, die het gevolg zijn van hyperkaliëmie, metabole acidose en longoedeem. Het uremisch syndroom verwijst naar de complicaties van chronisch nierfalen. Enkele complicaties van nierfalen zijn bloedarmoede, uitdroging, jeuk, droge huid, huidpigmentatie, misselijkheid, braken, anorexia, botziekte, libidostoornissen, impotentie, vermoeidheid, verwardheid, trillende handen, epileptische aanvallen, perifere neuropathie, myopathie, coma, hoge bloeddruk , pericardiale effusie, perifeer oedeem, slaapstoornissen, rusteloze benen, spierkrampen, angst, depressie, gevoeligheid voor infecties.

Hoe eerder de nierziekte wordt gediagnosticeerd, hoe groter de kans dat ernstige en levensbedreigende complicaties kunnen worden voorkomen.

Wat zijn de tekenen - Symptomen van nierfalen

Gezonde nieren voeren drie basisfuncties uit:

1. Ze verwijderen giftige stoffen uit het bloed via de urine productie.
2. Zij regelen het niveau van vloeistoffen en elektrolyten die essentieel zijn voor het lichaam.
3. Ze hebben een endocriene functie voor de hormoonproductie.

Chronisch nierfalen is het geleidelijke en onomkeerbare verlies van de nierfunctie.

Een chronische nieraandoening is opgedeeld in vijf fasen:

• Fase 1: nierfalen met verminderde of verhoogde GFR> 90 ml/min/1.73 m2
• Fase 2: lichte daling GFR: 60 - 89 ml/min/1,73 m2
• Fase 3: Matige GFR-vermindering: 30 - 59 ml/min/1,73 m2
• Fase 4: Aanzienlijke GFR-vermindering: 15 - 29 ml/min/1,73 m2
• Fase 5: nierfalen - GFR <15 ml/min/1,73 m2

In fase 5 kunnen de nieren niet langer autonoom functioneren en is nierfunctievervangende therapie noodzakelijk.
Helaas zijn de symptomen van chronisch nierfalen vaak mild waardoor diagnose en behandeling vaak laat worden uitgevoerd.

Oorzaken van chronische nierinsufficiëntie zijn:

Diabetes mellitus type I en II, nu de belangrijkste oorzaak

2.    Hoge bloeddruk

3.    Glomerulonefritis  (primaire en secundaire).

4.    Renale lithiasis en nier-infecties  (pyelonefritis).

5.    Erfelijke nierziekten; de meest voorkomende is polycysteuze nierziekte (PKD).

6.    Chemicaliën, zware metalen en giftige stoffen.

Helaas zijn de symptomen van chronisch nierfalen in het begin vaak zeer mild waardoor diagnose en behandeling vaak laat worden uitgevoerd.

Afhankelijk van het aangestaste systeem kunnen de volgende symptomen zich openbaren:

1. Cardiovasculair systeem

o    Pericarditis

o    Arrhythmias

o    Linker ventriculaire hypertrofie

o    Hartstilstand

o    Hart-en vaatziekten

1. Ademhalingsstelsel

o    niet-cardiogeen longoedeem (uremische long)

o    Pleuritis

1. Hematopoiëtisch systeem

o    Bloedarmooede

o    Hemorragische diathese

o    Immuunstoornissen

1. Gastro-intestinaal systeem

o    anorexia, misselijkheid, braken, smaakstoornissen

o    Gastritis

o    Maagzweer

1. Centraal zenuwstelsel

o    prikkelbaarheid, slapeloosheid, lusteloosheid, convulsies, coma

1. Perifeer zenuwstelsel

o     Rusteloze benen-syndroom

1. Skeletspiergewrichtsysteem

o    Spierpijn, spierzwakte

o    Jichtartritis - pseudojicht

o    Carpaal tunnel syndroom

1. Endocrien systeem

o    Hyperparathyroïdie

o    Amenorroe

o    Onvruchtbaarheid

1. Huid

o    Pruritus (jeuk)

1. Elektrolyten en zuur-base-balans

o    hypervolemie-overhydratie

Aandoeningen die kunnen leiden tot nierfalen

Er zijn veel verschillende aandoeningen die kunnen leiden tot schade aan de nieren.
Vandaag de dag, de meest voorkomende oorzaak van nierfalen in ontwikkelde en ontwikkelingslanden is diabetes mellitus. Deze aandoening, die als een pandemie wordt gezien, resulteert voor een aanzienlijk aantal patiënten in het eindstadium van nierfalen en dialyse.
Een andere veel voorkomende oorzaak is hoge bloeddruk waar ook een groot deel van de bevolking mee te kampen heeft.
Glomerulonefritis zijn inflammatoire nierziekten die vaak nierfalen veroorzaken, zoals pyelonefritis dat kan worden veroorzaakt door een infectie van de urinewegen, nierstenen, obstructie (adenoom of hypertrofie of prostaatkanker, gynaecologische kanker, etc.), en vesicorenale reflux.
Verschillende geneesmiddelen kunnen nierbeschadiging veroorzaken (pijnstillers, ontstekingsremmers, immunosuppressiva, cytostatica, antibiotica, contrastmiddelen, etc.), maar ook vergiftigingen (champignons, herbiciden, zware metalen, etc.).

Erfelijke nierziekten zoals polycystische ziekte, het Alport-syndroom en de ziekte van Fabry en congenitale ziekten (renale dysplasie of hypoplasie, etc.)
Systemische ziekten, zoals lupus erythematosus en scleroderma, leiden vaak tot nierfalen.

Tenslotte neoplastische aandoeningen zoals multipel myeloom, acuut nierfalen, renale tuberculose, niertumoren, letsel of chirurgische verwijdering daarvan en perinatale oorzaken (acute corticale necrose, pre-eclampsie) zijn ook enkele oorzaken van nierfalen.

 

1.    DIABETES MELLITUS

2.    HOGE BLOEDDRUK (HYPERTENSIE)

3.    HARTSTILSTAND

4.    NEFRITIS (GLOMERULONEFRITIS - PYELONEFRITIS)

5.    OBSTRUCTIEVE AANDOENINGEN (LITHIASIS, PROSTAATHYPERPLASIE, URINELEIDER STENOSE, URETHRALE KLEP STENOSE
       RETROPERITONEALE FIBROSE)

6.    V.U.R.

7.    ERFELIJKE ZIEKTEN (POLYCYSTIC ZIEKTE, ALPORT ZIEKTE)

8.    MULTIPEL MYELOOM

9.    VERGIFTIGING (LOOD, CHAMPIGNONS, BESTRIJDINGSMIDDELEN ETC)

10.  ARTERIOSCLEROSE - RENOVASCULAIRE ZIEKTE

11.  SYSTEMISCHE (AUTO-IMMUNE) AANDOENINGEN(SLE, VASCULITIS ETC)

12.  BILATERALE NEFRECTOMIE (BILATERALE NIERKANKER, ONGEVALLEN)

13.  NEFROTOXISCHE GENEESMIDDELEN

14.  INFECTIES (RENALE TUBERCULOSE, HANTAAN ZIEKTE ETC)

15.  ACUUT NIERFALEN -ONHERSTELBAAR

16.  ECLAMPSIE

Medicijnen schadelijk voor den nieren

De nieren spelen een belangrijke rol in het lichaam bij het verwerken en elimineren van geneesmiddelen. Als om een of andere reden de nieren niet goed functioneren, worden de meeste medicijnen niet normaal door het lichaam afgescheiden en hopen zich op in het bloed wat vergiftiging kan veroorzaken. Daarom moet de arts de dosering van geneesmiddelen die wordt toegediend aan patiënten met nierinsufficiëntie verminderen, afhankelijk van de nierinsufficiëntie, en/of het doseringsinterval verhogen. Nefrologen zijn natuurlijk de meest ervaren artsen in dit geval.

Anderzijds kunnen veel geneesmiddelen de nierfunctie zelf beïnvloeden. Deze geneesmiddelen kunnen het bestaande nierfalen verergeren maar ook acute of chronische nierinsufficiëntie in gezonde nieren veroorzaken. Daarom worden deze geneesmiddelen nefrotoxisch genoemd.

De meest voorkomende nefrotoxische geneesmiddelen zijn de nietsteroïde ontstekingsremmers (NSAID). Dit zijn medicijnen die  dagelijks geslikt worden door duizenden mensen die lijden aan verschillende soorten pijn in spieren en gewrichten, maar onderschatten het risico waaraan ze worden blootgesteld. De meeste moderne ontstekingsremmers claimen dat het risico op schade aan de nieren aanzienlijk verlaagd is. In de praktijk echter, moeten patiënten met een verminderde nierfunctie, hoge bloeddruk, diabetes of zelfs oudere patiënten deze geneesmiddelen vermijden.

Andere nefrotoxische geneesmiddelen zijn aminoglycosiden. Dit zijn injecteerbare antibiotica verkrijgbaar onder de volgende namen: amikacine, netilmicine, tobramycine, kanamycine, gentamicine, streptomycine. Afgezien van acuut nierfalen, veroorzaken deze medicijnen ook doofheid.

Geneesmiddelen gebruikt bij beeldtesten (CT-scans, pyelografie, angiografie, etc.) heten geïodeerde contraststoffen en hebben nefrotoxische effecten bij sommige patiënten.

Chronisch gebruik van immunosuppressieve geneesmiddelen zoals cyclosporine en methotrexaat kunnen schadelijk zijn voor de nieren. Antineoplastische medicijnen (zoals cisplatine) veroorzaken ook blijvende nierbeschadiging.

Veel gifstoffen zijn eveneens schadelijk voor de nieren. Slangengif, champignons en herbiciden veroorzaken onherstelbare schade aan de lever en de nieren. Hetzelfde geldt voor zware metalen zoals lood en kwik.

 

1.    AMINOGLYCOSIDEN

2.    GEIODEERDE CONTRASTSTOFFEN

3.    CYCLOSPORINE

4.    NSAID

5.    CISPLATINE EN ANDERE CHEMOTHERAPIEMEDICIJNEN

6.    ANTI-LIPIDEMISCHE MEDICIJNEN

7.    MISBRUIK VAN DIURETICA, CALCIUM, ENZ.

 

Voorkomen van nierfalen

Goede voeding en gezond leven is de beste manier om uw nieren te beschermen.
Uw dieet moet zo veel mogelijk bestaan uit voedsel van plantaardige oorsprong, met slechts geringe toevoegingen van dierlijke oorsprong. Zo’n dieet wordt ook wel het "mediterrane dieet" genoemd.
Voeding moet niet te zout zijn zodat uw lichaam tegen hoge bloeddruk beschermd wordt aangezien dit funest is voor de nieren.
U moet voldoende water, niet per se mineraalwater, maar tenminste 1,5 tot 2 liter per dag, en zelfs meer in de zomer.
Houd uw gewicht in de gaten. Voorkom overgewicht of, indien van toepassing, slank af en probeer niet te roken. Roken veroorzaakt geen schade aan de nieren maar kan een nierziekte wel verergeren.
Als u last heeft van hoge bloeddruk, moet u uw bloeddruk reguleren door middel van dieet en medicatie en in samenwerking met uw arts.

Hetzelfde advies geldt als u aan diabetes lijdt. Diabetes is de belangrijkste oorzaak van schade aan de nieren in de ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden. Een diabetische patiënt moet ten minste eenmaal per jaar door een gespecialiseerde nefroloog worden onderzocht. Uitgebreide onderzoeken hebben aangetoond dat diabetici die vanaf de beginfase van diabetes door een nefroloog worden gevolgd, meer kans hebben op het vermijden van dialyse in vergelijking met degenen die pas na het ontwikkelen van een geavanceerde diabetische nefropathie een arts zien.

Onderzoeken waarbij patiënten geïodeerde contraststoffen toegediend krijgen (angiografie, etc.) moet met mate en alleen in echte nood worden gedaan. Dit komt omdat de contraststof de nierfunctie belast en in geval van een bestaande nierfunctiestoornis, de situatie verslechtert. Voordelen moeten worden afgewogen tegen de potentiële risico's.

In het algemeen moet u voorzichtig zijn met alle geneesmiddelen die u krijgt voorgeschreven. Sommige medicijnen beschadigen de nieren direct (zoals ontstekingsremmers) en andere zijn alleen schadelijk indien toegediend in combinatie met andere geneesmiddelen (bijvoorbeeld antibiotica in combinatie met diuretica). Het lichaam moet zo veel mogelijk vrij blijven van vreemde stoffen. Als u lijdt aan nierinsufficiëntie moet u dit altijd aan uw arts vertellen voordat hij/zij medicijnen voorschrijft. Dit voorkomt iatrogene nierbeschadiging naar aanleiding van onwetendheid over de medische achtergrond van de patiënt.