Εγκυμοσύνη και ουροποιητικό σύστημα: Πώς επηρεάζεται;
Πιο συγκεκριμένα, κατά την εγκυμοσύνη όλα τα συστήματα του οργανισμού προσαρμόζουν τον τρόπο λειτουργίας τους στη νέα πραγματικότητα. Ένα από τα κύρια συστήματα που αλλάζει τόσο ανατομικά όσο και λειτουργικά είναι το ουροποιητικό.
Εγκυμοσύνη και ουροποιητικό σύστημα: Ανατομικές μεταβολές
Οι ανατομικές μεταβολές σχετίζονται με το ότι αυξάνει το μέγεθος των νεφρών κατά 1-1.5 εκ. Παράλληλα, ο συνολικός τους όγκος αυξάνει κατά 30% και επιστρέφει στο προηγούμενο μήκος 3-4 μήνες μετά τον τοκετό. Πιθανώς είναι αποτέλεσμα της αύξησης του νεφραγγειακού όγκου, της διαμέτρου δηλαδή των αγγείων του και του διάμεσου χώρου, χωρίς να αυξάνει «ιστολογικά» τον όγκο του. Σε ποσοστό από 45% έως και 90% των κυήσεων εμφανίζει «φυσιολογική» διάταση της πυέλου (κοιλότητα μέσα στο νεφρό που συλλέγονται τα ούρα πριν διοχετευτούν στους ουρητήρες, τους λεπτούς ινομυώδεις αγωγούς που συνδέουν το πυελοκαλυκικό σύστημα του νεφρού με την ουροδόχο κύστη). Αυτό συμβαίνει λόγω της προγεστερόνης αλλά και της πίεσης που ασκεί η μήτρα. Μπορεί ακόμα να έχουμε και διάταση των ουρητήρων. Αυτές οι αλλαγές είναι ορατές στον υπέρηχο από το 2ο τρίμηνο και όλη αυτή η διάταση μπορεί να κατακρατήσει 200-300 κ.εκ. ούρων.
Σε ότι αφορά την ουροδόχο κύστη, γίνεται πιο χαλαρή και υπάρχει παλινδρόμηση των ούρων, πάλι λόγω της προγεστερόνης αλλά και της πίεσης που ασκεί η μήτρα, από την κύστη προς τους ουρητήρες. Όλα τα παραπάνω επανέρχονται εντός του φυσιολογικού από 3 έως 6 μήνες μετά τον τοκετό.
Εγκυμοσύνη και ουροποιητικό σύστημα: Λειτουργικές μεταβολές
Οι λειτουργικές μεταβολές αφορούν την αγγειοδιαστολή, την πτώση της αρτηριακής πίεσης, την αύξηση της καρδιακής παροχής (το αίμα που «στέλνει» η καρδιά στην περιφέρεια) και την αύξηση της αιμάτωσης των νεφρών λόγω κύησης.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του Ρυθμού Σπειραματικής Διήθησης (δηλαδή την αύξηση της νεφρικής λειτουργίας) και άρα της συνολικής λειτουργίας των νεφρών. Ο ΡΣΔ ξεκινά να αυξάνει την 4η εβδομάδα της κύησης και αυξάνει έως και 50% τα 2 πρώτα 3μηνα (GFR~150 ml/min). Στα αποτελέσματα της αυξημένης αυτής λειτουργίας συγκαταλέγονται η μείωση ουρίας ορού (<20 mg/dl), μείωση κρεατινίνης ορού (<0,5 mg/dl), ήπια λευκωματουρία (διπλασιασμός αποβαλλόμενης ποσότητας~300 mg/24h), μείωση επιπέδων ουρικού οξέος (από 6-12 ml/min σε 12-20 ml/min) (3-4 mg/dl).
Σε ότι αφορά στην αρτηριακή πίεση, έχουμε μείωση της κατά 10 mmHg περίπου, με μέγιστη εμφάνιση στο 2ο τρίμηνο της κύησης και το ναδίρ των τιμών μεταξύ 18ης-24ης εβδομάδας. Η διαστολική πίεση μειώνεται κατά 7-10 mmHg (1ο τρίμηνο) και επανέρχεται στα προ εγκυμοσύνης επίπεδα στο 3ο τρίμηνο, ενώ η συστολική πίεση μεταβάλλεται λιγότερο.
Ταυτόχρονα, στην κύηση μειώνεται το επίπεδο της δίψας, με αποτέλεσμα την κατακράτηση υγρών (6-8 L) και το χαμηλό νάτριο στο αίμα (υπονατριαιμία). Αιτία για αυτό αποτελεί η αύξηση νερού του σώματος σε σχέση με το νάτριο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η έγκυος να έχει φυσιολογικά επίπεδα Na+ ορού χαμηλότερα κατά 5 mEq/L σε σχέση με τα επίπεδα προ εγκυμοσύνης. Άλλη εργαστηριακή μεταβολή μπορεί να είναι και η γλυκοζουρία (σάκχαρο στα ούρα) χωρίς την ύπαρξη σακχαρώδη διαβήτη.
Συμπτώματα από το ουροποιητικό κατά την κύηση
Μεταξύ των συνηθέστερων συμπτωμάτων που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη συγκαταλέγονται η συχνουρία και η νυκτουρία. Επηρεάζουν το 80-95% των γυναικών σε κάποιο σημείο κατά τη διάρκεια της κύησης. Ως συχνουρία εννοείται η κατάσταση κατά την οποία αυξάνει η συχνότητα της ούρησης κατά τη διάρκεια της μέρας (> 7 φορές). Αντιθέτως νυκτουρία ονομάζεται η ανάγκη για ούρηση κατά τη διάρκεια της νύχτας (=> 2 φορές). Συχνά αυτές οι ενοχλήσεις ξεκινούν ήδη από το πρώτο τρίμηνο. Μάλιστα, η νυκτουρία αυξάνει όσο προχωρά η κύηση. Επιπλέον ενδέχεται να εμφανιστεί ακράτεια αλλά και επιθυμία για ούρηση εξαιτίας της πίεσης της μήτρας στην ουροδόχο κύστη αλλά και της νευρομυϊκής λειτουργίας της, η οποία έχει διαταραχτεί από την κύηση. Οι διαταραχές αυτές, όταν δεν συνυπάρχει κάποιο άλλο πρόβλημα, βελτιώνονται εντός ενός 6μήνου από τον τοκετό.
Όλα τα παραπάνω είναι «φυσιολογικές» προσαρμογές του ουροποιητικού γενικότερα και του νεφρού ειδικότερα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η κατανόηση τους είναι απαραίτητη για την ορθότερη κατανόηση των παθολογικών επιπλοκών που συνδέουν τη νεφρική δυσλειτουργία με την κύηση.
Από τον Επιστημονικό Διευθυντή Αριστείδη Παρασκευόπουλο
Βιβλιογραφία
1. Jeyabalan A, Conrad KP. Renal function during normal pregnancy and preeclampsia. Front Biosci. 2007 Jan 1;12:2425-37. Review. PubMed PMID: 17127252.
2. Thornburg KL, Jacobson SL, Giraud GD, Morton MJ. Hemodynamic changes in pregnancy. Semin Perinatol. 2000 Feb;24(1):11-4. Review. PubMed PMID: 10709851.
3. Schobel HP. Pregnancy-induced alterations in renal function. Kidney Blood Press Res. 1998;21(2-4):274-6. Review. PubMed PMID: 9762855.
4. Sibai BM, Frangieh A. Maternal adaptation to pregnancy. Curr Opin Obstet Gynecol. 1995 Dec;7(6):420-6. Review. PubMed PMID: 8620073.
5. Davison JM. Kidney function in pregnant women. Am J Kidney Dis. 1987 Apr;9(4):248-52. Review. PubMed PMID: 3554993.
6. Wilber JF. Alterations of endocrine function in pregnancy. Med Clin North Am. 1968 Mar;52(2):253-62. Review. PubMed PMID: 4872208.
7. Davison JM, Lindheimer MD. Volume homeostasis and osmoregulation in human pregnancy. Baillieres Clin Endocrinol Metab. 1989 Aug;3(2):451-72. Review. PubMed PMID: 2698144.
8. Comprehensive Clinical Nephrology, 5th Edition by Richard J. Johnson, MD, John Feehally, DM, FRCP and Jurgen Floege, MD, FERA