Θεραπεία του καρκίνου: Πώς επηρεάζει τα νεφρά;
Ο καρκίνος των νεφρών είναι η 3η συχνότερη κακοήθεια του ουροποιητικού συστήματος, εμφανίζεται συχνότερα σε άντρες συνήθως μεγαλύτερης ηλικίας και ανήκει στους 10 πιο κοινούς καρκίνους που προσβάλλουν τους ενήλικες.
Τα φάρμακα των χημειοθεραπειών μπορούν να βλάψουν τους νεφρούς;
Σαφώς κάποια φάρμακα χημειοθεραπείας μπορεί να είναι νεφροτοξικά και ίσως δημιουργήσουν οξεία νεφρική ανεπάρκεια ή μετά από καιρό και χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Αυτό γίνεται είτε προκαλώντας βλάβη στα νεφρικά κύτταρα (που είναι και η πιο συχνή αιτία), είτε μειώνοντας την αιματική ροή στους νεφρούς, είτε προκαλώντας βλάβη στον νεφρικό ιστό που περιβάλει τα σπειράματα και τα σωληνάρια.
Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κίνδυνου που να αυξάνουν την πιθανότητα για οξεία νεφρική βλάβη (ΟΝΒ) από χημειοθεραπείες;
Ναι. Η ΟΝΒ από χημειοθεραπείες είναι πιο συχνή σε άτομα:
- ηλικίας άνω των 65 ετών
- του γυναικείου φύλου
- με προηγούμενη ΧΝΝ
- με σακχαρώδη διαβήτη
- με καρδιακή ανεπάρκεια
- με πολλαπλούν μυέλωμα
- με σύγχρονη χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονώδη φαρμάκων
- με αφυδάτωση
Ποια είναι τα φάρμακα που μπορεί να δημιουργήσουν νεφρική ανεπάρκεια;
Η πλατίνα, η μεθοτρεξάτη, η κυκλοφωσφαμίδη είναι από τα πιο γνωστά, χωρίς να είναι φυσικά τα μοναδικά. Η πλατίνα είναι νεφροτοξική ιδιαίτερα εάν ο ασθενής είναι αφυδατωμένος, μπορεί να δημιουργήσει οξεία νεφρική βλάβη αρχικά με μείωση της αιμάτωσης και μετά με βλάβη στα νεφρικά κύτταρα αλλά και ηλεκτρολυτικές διαταραχές όπως για παράδειγμα χαμηλό μαγνήσιο στο αίμα. Η κυκλοφωσφαμίδη εκτός από νεφρική βλάβη μπορεί να είναι υπεύθυνη και για αιμορραγική κυστίτιδα ή διαταραχές στην συμπύκνωση των ούρων. Η ιφωσφαμίδη μπορεί να προκαλέσει βλάβες στα σωληνάρια και αιματουρία. Η μεθοτρεξάτη προκαλεί νεφρική βλάβη εξαιτίας της καθίζησης του φαρμάκου μέσα στον νεφρό αλλά και με απευθείας τοξική δράση στα σωληνάρια.
Υπάρχει τρόπος να μειώσω τον κίνδυνο για νεφρική βλάβη εξαιτίας της χημειοθεραπείας;
Σαφώς το επίπεδο προσοχής των ογκολόγων για πιθανές επιπλοκές από τους νεφρούς είναι ιδιαίτερα υψηλό. Οι ασθενείς με τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου βρίσκονται υπό στενή παρακολούθηση για να μειωθεί πολύ το ποσοστό επιπλοκών. Ένα από τα κύρια μέτρα κατά της ΟΝΒ είναι η επαρκής ενυδάτωση και γενικότερα τα επίπεδα ενυδάτωσης και ηλεκτρολυτών παρακολουθούνται συνεχώς κατά την διάρκεια της θεραπείας. Επιπλέον για κάποια χημειοθεραπευτικά, υπάρχουν κάποια φάρμακα που προστατεύουν τον οργανισμό από τις επιπλοκές της χημειοθεραπείας. Ένα είδος χημειοθεραπευτικού πιο «φιλικό» για τους νεφρούς επιλέγεται και η δόση προσαρμόζεται ανάλογα με την νεφρική λειτουργία. Ακόμα γίνεται επιλογή άλλου χημειοθεραπευτικού που δεν αποβάλλεται από τους νεφρούς σε περίπτωση ΧΝΝ. Τέλος, μια άλλη διαδικασία προστασίας των νεφρών είναι και η αλκαλοποίηση των ούρων (η μετατροπή των ούρων από όξινο διάλυμα σε αλκαλικό).
Από τον Επιστημονικό Διευθυντή Αριστείδη Παρασκευόπουλο
Βιβλιογραφία
1. Gunes S, Sahinturk V, Uslu S, Ayhanci A, Kacar S, Uyar R. Protective Effects of Selenium on Cyclophosphamide-Induced Oxidative Stress and Kidney Injury. Biol Trace Elem Res. 2017 Dec 30. doi: 10.1007/s12011-017-1231-8. [Epub ahead of print] PubMed PMID: 29290051.
2. George B, Joy MS, Aleksunes LM. Urinary protein biomarkers of kidney injury in patients receiving cisplatin chemotherapy. Exp Biol Med (Maywood). 2018 Feb;243(3):272-282. doi: 10.1177/1535370217745302. Epub 2017 Dec 12.
3. Hosohata K, Washino S, Kubo T, Natsui S, Fujisaki A, Kurokawa S, Ando H, Fujimura A, Morita T. Early prediction of cisplatin-induced nephrotoxicity by urinary vanin-1 in patients with urothelial carcinoma. Toxicology. 2016 Jun 1;359-360:71-5. doi: 10.1016/j.tox.2016.06.011. Epub 2016 Jun 16. PubMed PMID
4. Malyszko J, Kozlowska K, Kozlowski L, Malyszko J. Nephrotoxicity of anticancer treatment. Nephrol Dial Transplant. 2017 Jun 1;32(6):924-936. doi: 10.1093/ndt/gfw338. Review. PubMed PMID: 28339935.
5. Cosmai L, Gallieni M, Porta C. Renal toxicity of anticancer agents targeting HER2 and EGFR. J Nephrol. 2015 Dec;28(6):647-57. doi: 10.1007/s40620-015-0226-9. Epub 2015 Sep 4. Review. PubMed PMID: 26341657.
6. Perazella MA, Izzedine H. New drug toxicities in the onco-nephrology world. Kidney Int. 2015 May;87(5):909-17. doi: 10.1038/ki.2015.30. Epub 2015 Feb 11. Review. PubMed PMID: 25671763.
7. Nussbaum EZ, Perazella MA. Update on the nephrotoxicity of novel anticancer agents
. Clin Nephrol. 2018 Mar;89(3):149-165. doi: 10.5414/CN109371. PubMed PMID: 29350175.
8. Izzedine H, Perazella MA. Anticancer Drug-Induced Acute Kidney Injury. Kidney Int Rep. 2017 Feb 16;2(4):504-514. doi: 10.1016/j.ekir.2017.02.008. eCollection 2017 Jul. Review. PubMed PMID: 29318217; PubMed Central PMCID: PMC5720534.
9. Sharbaf FG, Farhangi H, Assadi F. Prevention of Chemotherapy-Induced Nephrotoxicity in Children with Cancer. Int J Prev Med. 2017 Oct 5; 8:76. doi: 10.4103/ijpvm.IJPVM_40_17. eCollection 2017. Review. PubMed PMID: 29114374; PubMed Central PMCID: PMC5651649.